‘Hoe ga ik dit tentamen ooit halen?’ ‘Krijg ik die paper wel op tijd af?’ ‘Kom ik wel mee met het niveau van mijn medestudenten?’ Herken jij dit soort gedachten? Dan kan het zomaar eens zijn dat jij als student erg last hebt van faalangst. En je bent absoluut niet de enige, want faalangst onder studenten is een veelvoorkomend en bovendien moeilijk op te lossen probleem. De lat lijkt tegenwoordig hoger en hoger te liggen, terwijl studenten zich niet minder onzeker voelen over wat ze wel en niet kunnen, en zelfs over wat ze waard zijn. Voor veel studenten is dit gevoel van faalangst een enorm obstakel, dat ze erg belemmert tijdens hun studie, maar ook in hun privéleven. En het lastige is dat het niet altijd zo concreet aanwijsbaar is waar de oorzaak ligt. Het is namelijk niet als een fysieke wond die je kunt aanwijzen en die vanzelf herstelt.

Misschien ervaar jij dit ook als student en weet je geen raad met je angstige gevoelens die je elke keer maar weer blokkeren. Gelukkig zijn er met faalangst bij studenten door goed te analyseren meerdere redenen te vinden. En zijn er vooral heel veel praktische tips en tricks die echt ervoor kunnen zorgen dat de faalangst die jij als student ervaart verdwijnt of in ieder geval veel minder wordt. Lees dus vooral de blog hieronder als je alles te weten wilt komen over faalangst onder studenten en wilt leren hoe je hier beter mee om kunt gaan. Wij willen bij StudentJob namelijk dat je op een gezonde manier je doelen kunt blijven behalen en vooral dat je volop geniet van je studententijd.

Wat is faalangst bij studenten?

Faalangst onder studenten is letterlijk: de angst om te falen. En wat falen hier betekent is eigenlijk niet eenduidig. Misschien dat hier dan ook gelijk duidelijk wordt hoe ingewikkeld faalangst bij studenten als fenomeen kan zijn. Wat we onder ‘falen’ verstaan is namelijk voor een groot deel strikt persoonlijk: iedereen zal falen anders ervaren. Bij de een stort de wereld in elkaar als een tentamen niet gehaald wordt, de ander lacht erom.

Wat we wel kunnen stellen is dat falen betekent dat iets niet gelukt is, en meestal dat er een verwachting was dat het wél zou lukken of een beeld dat het had moeten lukken. Hier komt dan duidelijk een onpersoonlijk element bij faalangst onder studenten om de hoek kijken: de maatschappij heeft een grote invloed op wat wij wel en niet als falen aanzien. Het kan dus heel goed zijn dat je deels als student faalangst en studiestress tijdens je studie ervaart, omdat je verwachtingen voelt van de mensen om je heen, of misschien dus zelfs nog groter: van de maatschappij. ‘Als ik niet advocaat word bij Baker en Mckenzie, ben ik niet geslaagd in het leven’. ‘Als ik mij niet specialiseer als chirurg had ik net zo goed geen medicijnen kunnen studeren’. ‘Als ik niet een mooie vrouw of man vind en drie mooie kinderen krijg, kijkt de rest op mij neer’. Het zijn allemaal voorbeelden van faalangst-gedachten die jij als student ervaart en iedereen bewust of onbewust wel eens bij zichzelf opmerkt en die een bepaalde verwachting met zich mee brengen die killing is.

Kort gezegd zou je dus kunnen zeggen dat faalangst bij studenten het volgende inhoudt: de angst dat iets niet gaat lukken en onzekerheid over de uitkomst van iets, aangestuwd door een beeld dat heerst van wat het wél lukken zou inhouden.

Gevolgen van faalangst bij studenten

Het probleem van de faalangst die je als student ervaart is dat het heel veel impact op je kan hebben, zowel mentaal als fysiek. Mentaal kan je als student door faalangst belemmert worden doordat je volledig blokkeert. De faalangst die je bijvoorbeeld voor een tentamen kan ervaren kan zo groot zijn dat je al moeite hebt om aan het leren te beginnen. Je denkt dan dat het toch nooit lukt of dat het gevoel dat je wereld instort áls het niet lukt te sterk is.

Twee types mentale faalangst

In mentaal opzicht zijn er twee types faalangst bij studenten die we hier onderscheiden en die eigenlijk twee manieren inhouden van omgaan met de angst om te falen. De een is de ‘perfectionistische faalangst’ onder studenten en de andere de ‘vermijdende faalangst’ bij studenten. Bij de eerste zal je als student met faalangst proberen te dealen door alles tot in de perfectie uit te voeren, in de hoop dat je zo het falen kan voorkomen. Je probeert bijvoorbeeld je tentamenstress te verminderen door elk detail uit je hoofd te leren en er zeker van te zijn dat je op het tentamen alles op een rijtje hebt. Over het algemeen zal je waarschijnlijk wel goede cijfers halen en daardoor ook merken dat (een groot deel van) je omgeving positief reageert, maar als je een keer toch een minder cijfer haalt zal het gevoel dat je gefaald hebt des te groter zijn. In die zin lost het het kernprobleem dus ook niet op. Sterker nog: het versterkt de faalangst bij jou als student alleen maar.

Bij het vermijdende type werkt het eigenlijk omgekeerd. Je probeert als student faalangst te voorkomen door eigenlijk overal je handen volledig van af te trekken. Je stelt het leren uit, skipt tentamens, verzwijgt cijfers voor je ouders en omgeving en slaat hoorcolleges over. Ook deze omgang met faalangst als student werkt natuurlijk averechts. Het is eigenlijk uitstel van executie, waardoor je ook nog eens niet echt leert kijken naar of geconfronteerd wordt met wat er écht aan de hand is.

Fysieke faalangst

Vervolgens kan dit mentale stuk overgaan in het fysiek ervaren van faalangst als student. Zoals blijkt uit deze blog over burn-out onder studenten, veroorzaakt het ervaren van een bedreigende situatie de aanmaak van stresshormonen en cortisol en die kunnen, als ze te lang aanhouden, uiteindelijk leiden tot totale uitputting van het lichaam en het zenuwstelsel en uitmonden in een burn-out. Helemaal omdat faalangst bij veel studenten die daar last van hebben continu in hun hoofd speelt, zitten ze daardoor vaak al dan niet bewust in de zogeheten vecht-vlucht modus (zie de link hierboven naar de blog ‘Alles over burn-out klachten bij studenten’). Daardoor staat hun lichaam onder voortdurende stress met alle gevolgen van dien. Een enorm probleem en dus hoog tijd om te gaan bespreken wát je als student kunt doen tegen faalangst.

Faalangst als student: what to do?

Hoe kom je als student nou van die vervelende faalangst af? Als we eerlijk moeten zijn, en dat zijn we op StudentJob, is er niet één antwoord op deze vraag. Maar misschien dat dit je wel meteen bewust maakt van het feit dat faalangst voor iedereen weer anders is en het dus ook vooral belangrijk is om te kijken wáárom ‘jij’ faalangst hebt als student. Er zijn gelukkig wel degelijk genoeg praktische tips die je kunnen helpen, maar voordat we daarop overgaan willen we beginnen met het niet-praktische gedeelte, omdat dat eigenlijk misschien wel veel belangrijker is.

Jouw zelfbeeld

Waar het bij de faalangst die jij als student ervaart in de kern om gaat, is hoe jij naar jezelf kijkt. Hoe zie jij jezelf? Waar wil je naartoe in het leven? En dan niet hoe anderen dat voor zich zien, maar ‘jij’: waar wil ‘jij’ naartoe? Dit soort vragen over jezelf zijn van belang, omdat ze bepalen hoe je dingen in je leven benadert en wat voor gevoelens je hierbij ervaart. Het zijn allemaal vragen over je ‘zelfbeeld’. Veel studenten hebben een laag of niet-reëel zelfbeeld. En daardoor ervaren ze als student ook veel sneller faalangst. Heb jij jezelf niet zo hoog zitten, vind je dat je waardeloos bent en alleen iets voorstelt als je aan bepaalde dingen voldoet? Bijvoorbeeld als je bepaalde cijfers haalt, een bepaalde studie doet, een bepaalde baan krijgt etc? Dan is het niet gek dat je veel angst ervaart, simpelweg omdat het streven naar dat beeld nooit helemaal haalbaar is.

Volg je eigen pad

Je kunt jezelf ook afvragen: waarom zou ik überhaupt naar een bepaald beeld willen streven? Waarom zou ik al die dingen per se willen bereiken? Vaak is het namelijk óf een beeld dat door je omgeving is gecreëerd en je hebt aangeleerd in je jeugd, óf iets dat je in jezelf hebt gecreëerd, zonder dat je je er bewust van bent of het ook daadwerkelijk wilt. Daarom is het heel goed om je af te vragen: wat wil ik dan wél zelf? Probeer dat eens op papier te zetten. En zorg daarbij dan dat je niet denkt aan wat anderen vinden of willen, maar puur wat jij zelf belangrijk vindt. Tip: wees een beetje mild voor jezelf. Je zult zien dat je doelen en verwachtingen veranderen en dat je veel dichter bij jezelf komt. Als het goed is wordt de faalangst die jij als student ervaart daardoor ook veel minder.

Er is géén mand

Je zou zelfs kunnen zeggen dat je eigenlijk alleen faalangst kunt ervaren als je niet jezelf bent. Als jouw doelen gewoon overeenstemmen met wat je zelf wilt en kan, zal faalangst bij jou als student niet de kop op steken. Freek de Jonge beschreef eens een dialoog tussen twee mensen: iemand zei: ‘ik ben bang om door de mand te vallen.’ De ander zei: ‘er is geen mand.’ Probeer hier eens bij stil te staan. ‘De mand’ is vaak iets dat je in je hoofd hebt gecreëerd en dat is vaak weer grotendeels bepaald door je omgeving door de jaren heen. ‘Ik val door de mand als ik dat tentamen niet haal’. Is dat zo? Hoe dan? Zijn er echt erge gevolgen? Word je daar echt door iedereen op afgerekend? Vraag in dit soort situaties eens aan de mensen om je heen hoe ze zouden reageren. Meestal valt het heel erg mee. Als je dingen een beetje menselijk bekijkt en in perspectief kan plaatsen, zal je zien dat er heel vaak helemaal geen ‘mand’ is. En als er geen mand is, kun je ook nergens doorheen vallen. Dus: probeer die gedachtes bij jezelf uit te dagen en te relativeren, dan zal je zien dat je als student al veel minder faalangst zult ervaren.

Tips and tricks voor faalangst bij studenten

Zoals beloofd, bieden we je aan het einde van deze blog ook nog praktische handvaten. Misschien is wat je hier leest namelijk allemaal nog vrij veel om te verwerken en direct toe te passen in je leven, dus dan zijn snel toepasbare tricks heel fijn. Hieronder vind je vier belangrijke tips op een rij, die ervoor zullen zorgen dat de faalangst bij jou als student zal verminderen.

1 Maak een planning en stel kleine en overzichtelijke doelen

Herken je dat gevoel dat als je een paper moet schrijven of voor een tentamen moet leren, het zo groot en omvattend aanvoelt? Tip: probeer alles in stukjes op te delen en op basis daarvan een tijdsplanning te maken. Je zal zien dat de ‘stukjes’ al veel minder bedreigend zijn en dat het veel voldoening geeft als je weer een mini-doel kunt afvinken. Daardoor ga je merken dat je als student veel minder faalangst ervaart gedurende het totale proces.

2 Geef jezelf de ruimte om te falen

Dit klinkt misschien nogal tegenstrijdig, maar het helpt echt om falen te zien als iets dat helemaal niet raar en zeker ook niet negatief is. Sterker nog: meestal zijn het de meest succesvolle mensen die zeggen dat ze behoorlijk veel ‘gefaald’ hebben en daar eigenlijk het meest van hebben geleerd (fail again, fail better). Onze maatschappij is heel erg geënt op succes, maar misschien is het eens tijd om de kwaliteit van het falen in te zien. De faalangst waar jij als student mee worstelt, zal daardoor in ieder geval afnemen.

3 Zoek genoeg afleiding

Als je faalangst voelt als student loop je het risico dat je hier te veel in blijft hangen en je je gaat isoleren. Op een gegeven moment bestaat je wereld alleen nog maar uit de angst om te falen voor al die dingen waarvan jij denkt dat ze het belangrijkst in de wereld zijn. Eigenlijk zie je daardoor je omgeving niet meer en dit versterkt de faalangst bij jou als student vervolgens weer. Het is dus belangrijk dat je erop uit gaat en vooral veel leuke dingen gaat doen met je vrienden etc. Hierdoor kan je lekker ontspannen en verbreed je jouw levensvisie, waardoor je dingen weer beter kunt relativeren. Ons motto op StudentJob: het studentenleven is véél meer dan alleen maar studeren en tentamens.

4 Ga lekker sporten

Naast leuke dingen doen hebben we nog een goede tip voor je: zorg dat je genoeg sport. Het is wetenschappelijk bewezen dat sporten stress vermindert en bovendien ben je als student veel beter tegen faalangst bestendig als je fysiek gezond bent. Dus ga vooral hardlopen, fitnessen, voetballen of wat voor sport dan ook en schud die stress van je af. Als je onze tips uitprobeert weten we zeker dat je snel faalangst vrij kan leven als student.